BÜYÜKKARIŞTIRAN TARİHİ
Tarihte Büyükkarıştıran
Trakya’nın bereketli topraklarında kurulan Büyükkarıştıran Beldesinin geçmişi binlerce yıl öncesine kadar dayanmaktadır. Belde ve civarındaki tarihi kalıntı ve buluntular; bölgedeki Pers, Makedon, Roma ve Bizans dönemlerinden izler taşımakla beraber Büyükkarıştıran’ın yerleşim olarak kullanılması Osmanlı Devleti’nin Balkanları ve Trakya’yı fethiyle başlar. İstanbul’un fethiyle birlikte Büyükkarıştıran Beldesi Osmanlı’ya başkentlik yapan iki büyük kent Edirne ve İstanbul’u birbirine bağlayan yollar üzerinde bulunduğundan stratejik önemi de ön plana çıkmıştır.
Osmanlı arşiv belgelerinden elde edilen bilgilere göre Büyükkarıştıran (Karıştıran-ı Kebir) İstanbul-Edirne yolunun önemli menzillerinden birisidir. Kayıtlarda İstanbul’dan Edirne veya Edirne’den İstanbul istikametine giden devlet görevlileri ile yabancı misafirlerin konaklamaları için bir han bulunduğu anlaşılmaktadır. Bu menzile uğrayan kamu görevlileri ve birlikler için iaşe, ibade masraflarına dair muhasebe kayıtlarının varlığına rastlanmaktadır. Yine benzer defter ve belgelerden elde edilen bilgilere göre köyün Rüstem Paşa tarafından kurulan bir vakfı, aynı adla günümüzde varlığını sürdüren bir caminin varlığı, köyde aktif bir mandıranın bulunduğu; tamirat kayıtlarından yolun, Mimar Sinan tarafından inşa edilen Büyükkarıştıran Köprüsü’nün, su yolunun önemi anla
şılmaktadır. Yine arşiv kayıtlarına göre Büyükkarıştıran’da sefere çıkan önemli devlet adamları veya sultanın konaklaması için hassa sarayından bazı kayıtlarda da konaktan söz edilmektedir. Günümüzde bu konak veya saraya dair iz bulunmamaktadır. Belgelerden IV. Mehmet’in bu civarda av seferlerine çıktığı, Sultan ve doğancı koğuşu başta olmak üzere pek çok saray görevlisinin Büyükkarıştıran’da konakladığı anlaşılmaktadır. Kayıtlarda bu saraya gönderilen görevlilere, tahsisata ve iaşeye dair belge ve defterler bulunmaktadır. Büyükkarıştıran’daki vakıf, imaret, han ve hassa mülklerinin tamiratı için zaman zaman Edirne Sarayı’ından ustaların gönderildiği de belgelerden anlaşılmaktadır.
Tüm kayıtlar Büyükkarıştıran’da Osmanlı Devleti döneminde tarım ve hayvancılık ile birlikte bölgenin ve beldenin önemli ulaşım yolu üzerinde menzil olmasından ve buna bağlı olarak stratejik öneminden dolayı önemli pek çok tarihi olaya da tanıklık ettiği anlaşılmaktadır. Belde-i Tayyibe’den (İstanbul) Avrupa istikametine sefer-i hümayunların çoğuna tanık olan belde, Şehzade Selim (Yavuz Sultan Selim)’in babası II. Bayezıd ile taht mücadelesine, Osmanlı’nın Balkanlar’dan geri çekilme sürecine göçlere, Balkan Savaşlarında Bulgar işgaline, Milli Mücadelede Yunan işgaline maruz kalan belde büyük oranda tahrip olmuştur.
Cumhuriyet döneminde Balkan göçmenlerinin beldeye iskanıyla adeta küllerinden yeniden doğan Büyükkarıştıran kısa sürede tekrar kurulmuştur. Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında Trakya Manevralarının (askeri tatbikatlar) önemli noktalarından biri de Büyükkarıştıran köyü olmuştur. Bu manevraların hepsinde dönemin kurmay heyetlerini misafir eden Büyükkarıştıran 1937 yılındaki manevrada Cumhurbaşkanı Gazi Mustafa Kemal Atatürk’ü ağırlamıştır. Bu dönemde yapılan yayınlara göre, Atatürk 1937 Ağustos’unda gerçekleştiren manevraların büyük bölümünü Büyükkarıştıran İlkokulu’nda kurulan kurmay karargahından yönetmiştir. Burada bulunduğu sürede Büyükkarıştıran su yolu, Rüstem Paşa Camii, Büyükkarıştıran Köprüsü ve yolların tamiratı için talimat verdiği bilinmektedir.
Balkanlardan gelen göçmenlerin iskanı ile Büyükkarıştıran köyü yeniden hayat bulmuş ve Cumhuriyet döneminde sürekli olarak gelişmiştir. Köyün nüfusu 1980 nüfus sayımlarına göre 2595 kişiye ulaşmıştır. Köy ihtiyar heyetinin belediye olma başvurusu Kırklareli Valiliği tarafından olumlu karşılanmış ve İçişleri Bakanlığı’na teklif sunulmuştur. İçişleri Bakanlığı ve Danıştay’ın olumlu görüşleri ile 20 Mart 1985’te imzalanan kararnameye Büyükkarıştıran köyü Belediye statüsüne kavuşmuştur. 1985’ten günümüze Büyükkarıştıran Beldesi gelişerek bölgenin parlayan yıldızı olmaya devam etmektedir.
Bu bölümün hazırlanmasında Büyükkarıştıranlı araştırmacı yazar Fariz DEMİR’in “Drusipara’dan Büyükkarıştıran’a” adlı kitabından ve yazarın bizzat verdiği bilgilerden; müze kurucularından tarih öğretmeni Cevat SEDES’in verdiği bilgilerden; tarih öğretmeni Erol KÖMÜR’ün arşiv çalışmalarından yararlanılmıştır. Katkıları için ayrı ayrı teşekkür ederiz.
